Özellikle ‘beyaz petrol’ olarak adlandırılan lityum ile piliçerisindeki en kritik madenlerden biri olan kobaltın fiyatı yıl içerisinde yüzde 150 arttı.

İster Cenevre ister Detroit otomobil fuarı olsun üreticiler elektrikli otomobil seçeneklerini her yıl artırıyor. Halen çeşitli markalardan 100’ün üzerinde elektrikli modelin satışa sunulduğu sektörde seçeneklerin gelecek 10-15 yıl içerisinde 500’ü aşması bekleniyor. Üretim sayılarının artması ise güçlü ve dayanıklı aküye olan talebi hızla artırıyor. Başta Tesla, Samsung, LG, Panasonic ve BYD olmak üzere pek çok kuruluş dev pil fabrikalarının inşasına başlayarak sektörün lider pil tedarikçisi olmak için kıyasıya bir rekabete girdi. Bu fabrikaların tamamlanmasıyla her yıl milyonlarca lityum iyon teknolojisine sahip pil piyasaya çıkacak ve montaj için bekleyen başta otomobil olmak üzere tüm mobil elektronik cihazlara takılacak. Üreticilerin kısa ve orta vadeli planı bu.

TONU 60 BİN DOLAR

Ancak bu planı tehlikeye sokacak önemli bir engel var. Bu pillerin içerisinde bulunan lityum, kobalt, nikel ve grafit gibi madenlerin tedarik durumu gelişen talebi karşılamakta zorlanacağa benziyor. Zira 20 yıl öncesine kadar bu madenlere olan talep azdı. Bu nedenle de madencilik şirketleri daha çok bakır ve demir cevheri gibi alanlara yatırım yapıyordu. Önce cep telefonları ve dizüstü bilgisayarları ardından da elektrikli otomobillerin gündeme gelmesi bu madenlere olan talebi adeta patlattı. Elektrikli otomobilde iddialı olmak için dev yatırımlarda bulunan Çin halen bu maddelere yönelik oluşan talebin büyük bir bölümünü oluşturuyor. Hızla artan bu talep pillerin içerisindeki madenlerin ton fiyatını da 60 bin doların üzerine taşıdı. Özellikle lityum ve kobalt madenlerine yönelik önemli darboğazların yaşanması bekleniyor. Nadir metallere yönelik yeni spekülasyon balonları şimdiden şişmeye başladı bile.

ARZ ÇOK YETERSİZ

Yapılan araştırmalara göre dünya genelinde 47 milyon ton lityum rezervi bulunuyor. Ama maden şirketleri halen yılda bunun ancak 36 bin tonunu işleyebiliyor. Dünya çapında elektrikli otomobil satışları henüz yüz binlerle sınırlı. Ancak 2030’da elektrikli oto satışlarının 40 milyona ulaşması bekleniyor. Bu seviyede bir üretim için yaklaşık 3 milyon ton yüzde 99.9 oranında saf lityum gerekiyor. Bu rakama 13 yıl içerisinde nasıl ulaşılacağı ise cevap bekleyen pek çok sorudan yalnızca biri.

FATURASI ONLARA MI KESİLECEK?

Kongo Cumhuriyeti lityum iyon pilleri için gerekli olan kobaltın dünya çapında en büyük üreticisi. Ancak bu ülke madenlerindeki çalışma şartlarının insanlık dışı seviyede bulunması ve binlerce küçük çocuğun da buralarda çalıştırılması büyük tartışmalara neden oluyor. Benzer durum lityum zengini Şili, Arjantin ve Bolivya için de geçerli. Kongo ve Şili madenlerinden çıkan işlenmemiş cevherler sudan ucuza Çin’e aktarılırken bu ülkede saflık oranlarının artırılmasına paralel tonu 50-60 bin dolardan alıcı buluyor. Asıl kazancı ise son ürünü satanlar sağlıyor.

ŞİLİ VE KONGO ZENGİN OLABİLİR AMA...

Şili ve Kongo gibi ülkelerin pil üretimi için gerekli olan madenlere sahip olmaları aynı benzinle çalışan otomobillerin petrol yardımıyla Suudi Arabistan’a sağladığı kazanç gibi büyük bir servet vaat ediyor. Ancak ülkelerin bu servetlerine sahip çıkmaları hiç kolay olmayacak. Zira özellikle Kongo eski bir Belçika ve Fransa sömürgesi olarak kendini bu ülkelerin etki alanından kurtarmayı başaramadı.

TÜRKİYE BEN DE VARIM DEDİ

Türkiye yerli otomobil hamlesiyle elektrikli otomobil sektöründe ben de varım dedi. Dünyada yeni trendin fosil yakıt olmayan elektrikli yeni arabalar ve insansız araçlar olduğunu vurgulayan Zorlu, elektrikli arabaların IT, pil ve motordan oluştuğunu dile getirerek, şunları kaydetti:  Pil konusunda çalışmalarımız var. Geçen hafta Zorlu Meta Nikel Kobalt Tesisi açılışını gerçekleştirdik. Kobalt ve sülfat rafinerisi kurduk ve bunların ham maddesi de Türkiye'de. Biz bu ülke için her zaman varız ve var olmaya devam edeceğiz."

ÇİN PİLDE ABD’Yİ DÖRDE KATLAYACAK 

İnşası devam eden lityum iyon pil fabrikalarına ‘Giga fabrika’ (Gigafactory) denmesinin nedeni bu tesislerin yılda en az 1 Gigawatt saat (1 GWh) enerjiye denk gelecek kapasitede pil üretmelerinden kaynaklanıyor.

- Hesaplamalara göre Tesla’nın ABD’nin Nevada Eyaleti’nde inşasına devam ettiği fabrika 2019’da yılda 35 GWh’lik pil üretecek.

- Bu rakam 500 bin Tesla marka araç veya bir milyon adet daha küçük hacimli elektrikli araç için yeterli olacak.

- Çin ise Tesla’nın inşasına devam ettiği fabrikadan ülke çapında çok sayıda inşa ederek 2021’de yıllık toplam 121 GWh’lik lityum iyon pili kapasitesine ulaşmayı planlıyor.

- Bu rakam en az 1.5 milyon Tesla Model S veya 14 milyon küçük/orta ölçekli elektrikli otomobile yetecek seviyeye denk geliyor.

- Tabii bu kapasitenin Çin için sadece giriş seviyesi olduğunu da hatırlatmak gerekir.

- Zira ülke elektrikli otomobil konusunda küresel lider olmak için ne gerekiyorsa yapmaya hazır.

- Çin elektrikli otomobillerin satış rakamlarının artmaya başladığı 2025’e gelindiğinde pil fabrikalarının yılda en az 150 GWh’lik pil üretmesini hedefliyor.

NEDEN LİTYUM İYON?

- Fosil yakıtları terk edip yenilenebilir enerjiye geçiş sürecinde aşılması gereken en önemli engellerden biri üretilen temiz enerjinin en az kayıpla depolanması.

- Lityum iyon piller (LİP) boyutlarına göre oldukça büyük miktarda enerji depolayabiliyor.

- Nikel kadmiyum ve nikel metal hidrit tipi pillere kıyasla daha hafif.

- Ayrıca oldukça hızlı sayılabilecek sürede dolan piller uzun süre kullanılabilmeleriyle de pil sektöründeki en yeni teknoloji durumunda.

- LİP’lerin otomobil ve mobil elektronik eşyaların yanı sıra şehirlerin kullanımı için de enerji depolaması planlanıyor.

- Otomobil sektörü pillerinde daha hesaplı olan lityum karbonatı tercih ediyor.

- Ancak Tesla gibi performansı yüksek tutmak isteyen bir dizi oto üreticisi verimli enerji kullanımı için daha pahalı olan lityum hidroksidi tercih ediyor.

- Lityum hidroksit enerji kaynaklarından gelen enerjiyi ev ve işyerlerinde kullanmak için depolandığı pil ve akülerde de devreye giriyor. 

ELEKTRİKLİ OTOMOBİLLERİN ÇEVRECİ OLMASI ZOR

- Kobaltın ton fiyatı 2017’de ikiye katlanarak 70 bin dolar seviyelerine yükseldi. Kobalta olan talebin 2020’ye kadar üç kat, 2030’a kadar da tam 11 kat artması bekleniyor.

- Halen 80 bin tonluk grafit pazarı 2020’de 250 bin tona çıkacak.

- Elektrikli oto satışlarındaki her yüzde 1’lik artış lityum üretiminde ek 70 bin tonluk artış gerektirecek.

- Pillerin içerisindeki madenlerin kullanım karışımı ne kadar değişirse değişsin piller kimyasal kalmaya devam edecek.

- Bu da pillerin içerisindeki nadir metallere yönelik talebin sürekli artacağını gösteriyor.

- Söz konusu madenler az sayıda ülkede bulunduğu için bu ülkeler üzerindeki siyasi baskıların artması ve yeraltı zenginliklerinin büyük ölçüde talan edilme süreci devam edecek.

- Ayrıca madenlerin en düşük maliyetle çıkarılması da yine bu ülkelerin madencilik alanındaki çalışma şartlarının felaket seviyelerde kalmasına neden olacak.

- Elektrikli otomobiller için gerekli olan enerjinin hidroelektrik, kömür, doğalgaz ve nükleer gibi geleneksel enerji santrallarından sağlanacak olması ise mevcut çevre sorunlarını azaltmak bir yana daha da artıracak.

TESLA MODEL S’İN 600 KİLOLUK PİLİNDE...

- Ortalama bir elektrikli otomobil pili için en az 63 kilo lityum kullanılması gerekiyor.

- Tesla Model S’in 90 KWh’lik pilinde ise kullanılan lityum miktarı 80 kilo seviyesine ulaşıyor.

- Hibrit otomobillerdeki pillerde lityum oranı 2 kilo seviyesine kadar iniyor.

- Ayrıca akülü matkaplarda 60 gram, dizüstü bilgisayarlarda 40 gram, tabletlerde 30 gram ve cep telefonlarının pillerinde 1-3 gram lityum kullanılıyor.