FM vericinizden en iyi ses kalitesini almak için birkaç temel teknik prensibi ve ses işleme yöntemlerini anlamanız gerekiyor. Sesin güçlü baslara sahip olması, net ve vurgulu duyulması için aşağıdaki faktörlere dikkat etmelisiniz:
1. FM Vericiye Girmesi Gereken Sesin Özellikleri
a) Frekans Aralığı ve Ses Dinamikleri
FM radyo yayınları için standart frekans aralığı 30 Hz – 15 kHz arasındadır. Ancak, bazı vericiler 50 Hz – 15 kHz gibi bir filtreleme kullanabilir. Daha düşük frekanstaki (sub-bass) sesler ve 15 kHz üzerindeki tizler, yayında kaybolabilir.
Bunu göz önünde bulundurarak:
- Bas frekanslarını 50 Hz civarında tutun. Çok düşük frekanslar (20-30 Hz) FM yayını için kaybolur veya verici devrelerinde bozulma yaratır.
- Tizleri 15 kHz ile sınırlayın. Çünkü FM yayınları bu sınırın üstünü taşıyamaz.
b) Ses Seviyesi ve Dinamik Aralık
- FM yayını için ses seviyesi genellikle -3 dBFS ile 0 dBFS arasında olmalıdır.
- Dinamik aralık geniş tutulmalı ancak aşırı olmamalıdır. FM yayınları genellikle çok yüksek dinamik aralığa sahip sesleri düzgün işleyemez.
- Sıkıştırma (Compression) kullanarak çok düşük ve çok yüksek seviyeleri dengeleyebilirsiniz.
2. FM Yayınında Net, Güçlü ve Dengeli Ses İçin İşlem Adımları
a) Ses Kaynağı Seçimi ve Kalitesi
- Kaynak olarak yüksek kaliteli dijital ses dosyaları kullanın. 320 kbps MP3, WAV veya FLAC gibi formatlar önerilir.
- Ses kaynağınız doğrudan vericiye gitmeden önce işlenmeli ve optimize edilmelidir.
b) Ses İşleme (Audio Processing) Aşamaları
1 EQ (Equalization) – Frekans Dengeleme
- Bas (50-120 Hz) → Güçlü bas için 50-80 Hz bölgesini artırın. Ancak aşırıya kaçmayın, aksi halde FM modülasyonunda taşmalara neden olabilir.
- Orta frekanslar (1 kHz – 5 kHz) → Netlik ve vokal vurgusu için bu bölgeye hafif bir yükseltme ekleyin.
- Tizler (10-15 kHz) → FM yayını tizleri taşıyabildiği kadar net olmalıdır. 12-14 kHz arasında hafif bir yükseltme yapabilirsiniz.
2 Kompresör (Compressor) Kullanımı
- Orta seviye sıkıştırma (medium compression) kullanarak ses dalgalanmalarını dengeleyin.
- Attack süresi (5-10 ms), release süresi (50-100 ms) gibi ayarlar kullanabilirsiniz.
- Ratio (Oran): 3:1 veya 4:1 gibi düşük oranlarla doğal bir sıkıştırma elde edebilirsiniz.
3 Limiter Kullanımı
- Sesin maksimum seviyesini aşmasını engellemek için bir limiter kullanın.
- Threshold (Eşik Değeri): -0.5 dBFS veya -1 dBFS
- Attack süresi: 1-3 ms
- Release süresi: 50-100 ms
4 Stereo Genişletme
- Stereo ses alanını çok genişletmek FM yayında bozulmalara neden olabilir. Hafif bir stereo genişletme (1.2 – 1.3 oranında) kullanılabilir.
3. FM Radyodan En İyi Ses Kalitesini Almak İçin Ayarlar
a) Verici Ayarları
- Pre-emphasis (Ön vurgulama) ayarını doğru seçin:
- Avrupa ve Asya’da → 50 µs
- ABD’de → 75 µs
- Pilot tonu ve stereo kodlama: Stereo yayında pilot tonu 19 kHz olarak ayarlanmalıdır.
- MPX seviyesi (modülasyon derinliği):%75 – %100 arasında tutulmalıdır.
b) Alıcı (Radyo) Ayarları
- Bass ve Treble ayarlarını optimize edin. Fazla bas veya fazla tiz radyo alıcısında distorsiyona neden olabilir.
- Anten konumu: Radyo anteninizin güçlü sinyal aldığına emin olun.
4. Profesyonel FM Yayıncıları İçin Önerilen Ekipmanlar
Ses İşleme İçin Profesyonel Cihazlar
- Orban Optimod 5500, 8600 veya 8700 – Profesyonel FM ses işleme cihazları
- Omnia One veya Omnia 11 – Radyo için gelişmiş ses işleme ve ses iyileştirme
- DBX 166XS – Kompresör ve limiter kombinasyonu
Dijital Ses İşleme (DAW) Yazılımları
- Adobe Audition, Reaper veya Pro Tools gibi ses düzenleme yazılımları ile sesi optimize edebilirsiniz.
- İyi bir VST eklentisi seti (FabFilter, Waves, iZotope Ozone gibi) kullanarak frekans ayarlarını yapabilirsiniz.
Özet
FM vericinizden net, güçlü ve kaliteli bir ses almak için:
- 50 Hz – 15 kHz frekans aralığında optimize edilmiş ses gönderin.
- EQ, Kompresör, Limiter ve Stereo İşleme ile sesi düzenleyin.
- Pre-emphasis (50 µs veya 75 µs) ayarlarını doğru yapın.
- MPX seviyesi %75 – %100 arasında olmalı.
- FM vericinizde kaliteli bir ses işleme ünitesi kullanın (Orban, Omnia gibi).
Bu adımları uygulayarak, FM radyonuzdan net, vurgulu ve güçlü bir ses alabilirsiniz.
